Noord-Macedonië

Noord-Macedonië (8 okt – 21 okt)

*Er wonen 2,1 miljoen mensen in Noord-Macedonië en het is iets groter dan de helft van Nederland.

*Macedonië wordt sinds 2019 Noord-Macedonië genoemd na een jarenlange strijd met Griekenland die een provincie heeft die Macedonië heet (korte versie van een lang verhaal).

*Ze gebruiken hier het cyrillische alfabet.

*Ze betalen hier met het briefgeld in Denar en muntgeld in Deni. Opvallend is dat je van de en 50 denar zowel een briefje als muntje hebt.

*In 2014 hebben ze in Skopje 202 rode dubbeldekkerbussen aangeschaft, zoals je ze ziet in Londen.

*Het meer van Ohrid wordt geschat op 4 miljoen jaar oud en is daarmee het oudste en tevens diepste meer van de wereld. Het staat op de UNESCO-werelderfgoedlijst.

Na zo’n 4u in de bus ben ik aangekomen in Skopje. Ik breng mijn bagage naar het hostel, eet snel een boterham, pak een rugzak voor de dag en ga meteen de stad in. Ik ben positief verrast! Na mijn twijfels over Kosovo (ben ik verwend en/of verzadigd of ligt het aan de steden?) vind ik Skopje echt een leuke stad!

Er zijn ontzettend veel verschillen met de landen die ik tot nu toe heb gezien. Skopje is grotendeels schoon, een stoep wordt gebruikt als stoep, auto’s parkeren waar ze horen te parkeren, de tegels en asfalt zijn heel en af, er zijn fietspaden, de bankjes in een park zijn niet kapot, gebouwen zijn ‘af’ (dus inclusief stucwerk), alle kleine shopjes zijn vervangen door winkels, in bloembakken zitten bloeiende bloemen, de straten zijn geveegd. Kortom, het is er recht, netjes, af, geordend en schoon. Voor Nederland behoorlijk vanzelfsprekend, maar dat het mij hier opvalt wil wel iets zeggen over de landen waar ik ben geweest… Er is hier meer sprake van uiterlijk en comfort. De plastic stoelen in een restaurant zijn vervangen door zowaar meubels, het ziet er allemaal een stuk gelikter uit. Dit wil niet zeggen dat het één beter is dan het andere, maar anders is het zeker!

Skopje heeft veel statige gebouwen, heel veel standbeelden en ik vermoed dat hier Griekse invloeden te zien zijn als je kijkt naar het materiaal- en kleurgebruik en bijvoorbeeld de pilaren. Ik heb er uren rondgelopen, een fort bezocht maar vooral genoten van de sfeer. Er zijn heel veel meer toeristen dan ik de afgelopen weken heb gezien en dat brengt een stad ook wel tot leven. Daarbij is het weer echt heerlijk, ik kan eindelijk weer eens in mijn korte broek en truitje rondlopen. Kortom, alles klopt!

Zaterdagavond spreek ik af met iemand die ik heb ‘ontmoet’ via couchsurfen en ook Eva, die ik in de bus heb ontmoet, sluit aan. Het is een avond met traditionele muziek en veel gespreksstof.

Zondag maak ik een hike vanaf mijn hostel naar het Millennium Cross bovenop de heuvel. Het kruis is 66m hoog en daarmee het grootste kruis ter wereld (zegt internet), In twee uur stevig doorstappen ben ik er. Je hebt een mooi uitzicht over de stad en de bergen en ik zit een uurtje lekker in de zon te lezen. Ik ben echter niet alleen, half Skopje heeft bedacht dat de zondag een uitstekende dag is om naar boven te gaan. Eigen invulling hoor, maar ik kan me voorstellen dat als je moeite hebt om rond te komen (zoals ik denk gezien en gehoord te hebben in andere landen) en je hard moet werken, je niet voor je lol op zondag een wandelingetje gaat maken. Het is alleen maar mooi om te zien dat mensen weer tijd lijken te hebben/maken voor vrije tijdsbesteding.

Newsflash: ik heb iets geleerd over de stad. Ik was enthousiast over de ‘Griekse’ uitstraling van de stad. Maar… het is allemaal nep! In 2014 heeft de Macedonische regering onwijs veel geld gestopt (schattingen lopen uiteen van 80 tot 500 miljoen euro) in een project om de stad een meer klassieke uitstraling te geven. Nieuwe gebouwen, reconstructies, ‘random’ standbeelden neerzetten. Ze wilden daarmee o.a. een eigen identiteit promoten en een ontbrekend gevoel van nationale trots herstellen. In 2018 heeft de regering het programma stopgezet en is begonnen met het verwijderen van controversiële monumenten en standbeelden. Sinds 2021 is geconstateerd dat sommige monumenten al aan het afbrokkelen zijn waarmee het gebruik van slechte bouwmaterialen zichtbaar werd. Goed verhaal!

Maandag was het opnieuw een mooie dag en heb ik vrij spontaan besloten met Eva mee te gaan naar de Matka Canyon. Na eerst een uur wachten op de bus zijn we in een uur naar het eindpunt gereden. Daar heb ik Sarah ontmoet en hebben we samen de meer avontuurlijke route gepakt naar de Canyon, een uurtje hiken met onderweg een klein maar prachtig klooster. Met de boot naar de overkant en daar, met Eva erbij, nog een uur verder gewandeld langs de rotsen. De Matka Canyon heeft ook een grot, maar die kun je alleen bezoeken als je met de boot gaat, wij kwamen met de wandeling aan de ‘verkeerde’ kant van het water uit. Ik denk echter niet dat we iets hebben gemist… ‘s Avonds met zijn 3-en uit eten geweest, eindelijk weer eens flink een bord gegrilde groente gehad, waar je al niet blij van kan worden!

Dinsdag was een regenachtige dag, en dus had ik een dagje ‘vrij’. Wel even gewandeld, maar ook gelezen, wat gekeken, uitgezocht, gekletst en dan is een dag ook zo voorbij.

Woensdagochtend heb ik een poging gedaan een pakketje naar huis te sturen. Dat is altijd een dingetje in het buitenland voordat je dat geregeld hebt. Maar, dat ging allemaal prima. Toen moest ik afrekenen, iets meer dan 9000 denar. Ik zei eerst nog, ik ga pinnen en kom straks terug. Eenmaal buiten ging ik nadenken en omrekenen, en bleek het 150 euro te zijn! What? Dat is het zeker niet waard en veel te duur! Ik ben teruggelopen en heb gezegd dat ik het pakketje nu mee zou nemen en later terug zou komen. Je snapt het, ik ben het postkantoor niet meer binnen gestapt. Wat dingen in het hostel gelaten, wat in een kledingcontainer gegooid en de rest maar weer in de backpack.

Aan het begin van de middag heb ik de bus naar Ohrid gepakt. Daar ben ik 12 jaar geleden al eens geweest als strandvakantie. Het oude gedeelte van de stad is zeker de moeite waard om rond te lopen. Veel smalle straatjes, steegjes, trappetjes, veel mooie minikerkjes, een park, een fort, een amfitheater; genoeg te zien! Het wordt hier wel erg vroeg donker, 18.15u. Ik heb een poging gedaan iets herkenbaars te vinden van de vorige keer, maar en/of ik heb weinig onthouden en/of het is erg veranderd!

Via couchsurfen heb ik iemand ‘ontmoet’ die leerkracht is en hoewel ik niet bij hem kan couchsurfen heb ik wel gevraagd of ik op zijn school mag kijken, en dat mag. Hij werkt van ma t/m do op een grote school en de vrijdag op een hele kleine school, en ik ben op allebei welkom. De communicatie ging een beetje langs elkaar heen waardoor we voor donderdag niet echt concreet iets hadden afgesproken, maar ik besloot donderdagochtend op eigen gelegenheid die kant op te gaan. Een klein avontuur aangezien ik geen informatie had over hoe daar te komen. Ik had inmiddels wel de naam van de school, dus ik ging vol goede moed op pad.

Eerst een minibusje naar Struga. Ik had verwacht dat deze naar het busstation zou gaan, maar toen hij de ‘verkeerde’ afslag nam ging ben ik snel uitgestapt. Toen naar het busstation gelopen maar de vrouw kon me alleen vertellen dat de bus niet vanaf daar ging. Gelukkig hadden ze wel wifi en had ik inmiddels een berichtje van Ardian met aanwijzingen waar ik de juiste bus kon vinden. Na 20min teruglopen vond ik de plek. Na nog even wachten kwam de bus en toen ik had gecheckt dat hij naar Lubanisti ging ben ik ingestapt. Ik wist niet waar de school was dus maar ergens in het dorpje uitgestapt en met wat vragen kwam ik bij de school aan. Eenmaal binnen werd Ardian uit de klas gehaald en na een korte kennismaking mocht ik mee naar zijn les.

Bij aankomst had hij me kort gewaarschuwd, hij had dat uur de ergste klas van de school. De kinderen gaan daar naar de lagere school van 6 t/m 14 jaar. Dit was een grade 8, en ik snap waarom hij het een erge klas noemde. Het waren iets van 12 lln maar van lesgeven was geen sprake. Er waren een paar jongens in de klas die totaal de baas waren, enorm veel geluid maken, provoceren, uitdagen, en zeker niet luisteren naar de uitleg die Ardian toch een soort van probeerde te geven aan met name de meisjes. Wat een groep! Ardian schaamde zich eigenlijk ook om deze groep te laten zien, maar was gelukkig wel zo eerlijk om ook deze kant te laten zien, en niet alleen maar een mooi plaatje. We hadden het even over het gedrag, en hij gaf aan dat het niet is toegestaan kinderen uit de les te sturen. Er zaten een paar kinderen met special needs, maar de regering doet er niets aan om deze kinderen extra te begeleiden of een extra leerkracht in te huren. Iets met corruptie en het geld aan andere dingen besteden. Hij stuurt een aantal kinderen soms wel naar buiten, waardoor hij in elk geval een paar kinderen les kan geven. Niet een ideale en wenselijke situatie.

De volgende groep was een stuk beter, daar werd een soort van lesgegeven al was het in mijn ogen meer gezamenlijk een opdracht in het werkboek maken ipv iets nieuws aanleren en dat inoefenen zoals wij meer zouden doen. Maar, ik kijk natuurlijk met mijn Westerse achtergrond en kan het niet vergelijken met wat ze daar hebben. Veel groepen hebben bijvoorbeeld niet eens genoeg schoolboeken, of hebben alleen maar kopieën omdat er geen boeken worden geleverd. De kinderen krijgen verder ook niets van school. Gelinieerde schriften en gevulde etuis nemen ze van huis mee.

Deze groep was meer gemotiveerd maar alsnog viel me op dat als een leerling iets moest voorlezen, het toegestaan werd dat anderen erdoor heen praatten, of andere dingen deden.

Daarna was de schooldag voor grade 5 t/m 9 voorbij, ‘s middags zouden grade 1 t/m 4 komen. Ze hebben dit opgedeeld omdat de school niet groot genoeg is om alle 1200 leerlingen tegelijkertijd te huisvesten. Als leerkracht werk je 1 shift, dus of de ochtend of de middag.

Ardian ging naar huis, maar ik wilde graag nog blijven om ook bij de jongere kinderen te kijken. Ik werd door een leerkracht uitgenodigd bij opnieuw een les Engels, dit keer grade 4 met 19 lln. Bij haar was er in elk geval orde. Ze vroeg kinderen om stilte, sprak ze aan op hun gedrag, ging met de kinderen in gesprek, legde ze iets uit, had meer oog voor individuele kinderen; mooi om te zien.

Sommige klassen hebben de laatste jaren een whiteboard gekregen, waar ze al erg mee blij mee zijn. Anderen moeten het namelijk nog doen met een krijtbord. De lokalen vind ik erg leeg en kaal, meubilair is oud en alles is gewoon een beetje afstands. Na elke 40min les hebben ze 5 minuten pauze en hierna mocht ik met Barry mee, ook een leerkracht Engels.

Omdat er een leerkracht afwezig was moest hij twee groepen tegelijkertijd lesgeven, maar hij mocht ze niet bij elkaar zetten dus hij moest heen en weer hoppen tussen twee lokalen. Na wat instructie in de ene groep ging hij weg, en gelukkig waren de kinderen een soort van braaf genoeg en kon ik het een beetje voortzetten. Toen hij terug was gaf hij opnieuw een korte instructie voor de volgende opdracht en ging weer weg. Het viel me op dat hij vooral de kinderen de beurt geeft die zich kunnen redden in het Engels. De rest schrijft over van zijn/haar klasgenoot en/of het bord en lijkt in mijn ogen niet heel veel te leren.

Het laatste uur werd ik uitgenodigd voor een uur gym. We gingen naar een 2 jaar geleden gebouwd gymlokaal en dat zag er echt goed uit! Er hadden 2 groepen tegelijkertijd les van twee groepsleerkrachten en dit waren zo ongeveer lessen zoals wij ze ook zouden kunnen geven, leuk om te zien! Ik had intussen alle tijd om met de leerkracht van de groep te praten over het onderwijs, de overeenkomsten en verschillen. Een fulltime baan is voor hen ook 40 uur, en ze zouden een uur voor en een uur na schooltijd aanwezig moeten zijn, maar dat doet niemand. Als de bel gaat gaan de leerkrachten ook meteen naar huis. En misschien doet een enkeling thuis echt wel iets, maar die indruk kreeg ik niet echt. Ze krijgen 450 euro loon per maand, en Macedonië is echt niet heel heel goedkoop qua boodschappen bijvoorbeeld. Veel leerkrachten hebben er dan ook een baan naast om rond te kunnen komen.

Het is bizar om opnieuw te horen over corruptie en keuzes die de regering maakt. Ik hoor natuurlijk maar één kant van het verhaal, maar als dit de waarheid is, is het vreselijk. Hoe blij mag je dan in Nederland zijn dat je kind goed onderwijs krijgt. En natuurlijk zijn er daar dingen die anders/beter kunnen, maar ik nodig alle ouders, kinderen en leerkrachten uit hier een dagje te komen kijken, ik denk dat het je ogen opent en je hopelijk iets meer waardeert hoe goed we het hebben in Nederland!

Vrijdag was ik welkom op de andere school waar Ardian werkt. Van de 1200 leerlingen gisteren, naar de 5 leerlingen op deze school, wat een contrast. Ardian ziet dit ook als het begin van zijn weekend, en ik snap wel waarom. De kinderen zitten verspreid van grade 1 tot 5, daarna houdt deze school op en moeten ze naar Struga. Er is 1 vaste leerkracht en een aantal momenten per week worden er leerkracht ingevlogen om vakken te geven die zij niet kan geven, zoals science, gym en Engels. Halverwege de ochtend is er een overdracht tijdens het pauzemoment van de kinderen. Omdat ik er was, werd er naar een buurvrouw gebeld voor een glaasje raki. Ik moest er wel bij zeggen dat ze dit normaal echt niet doen ;). De sfeer in school is heel anders, veel meer ontspannen en gezelliger. Leuk om ook deze kant gezien te hebben.

Na meerdere regenachtige dagen is het de komende dagen gelukkig stralend weer, eindelijk! Zaterdag sta ik op tijd op en wandel richting de bergen. Ik kan niet helemaal het juiste pad vinden, maar loop toch een paar uur rond en neem genoeg pauze om in de zon te lezen, zo fijn! Ohrid heb je met een dag wel gezien, maar ik loop toch nog maar een rondje door het oude gedeelte van de stad en ook de buitenwijken, gewoon een beetje ontdekken. Ik maak daarnaast ook plannen voor de rest van de dagen want ik heb een auto gehuurd. Vrijheid!

Zondag haal ik mijn huurauto op bij het vliegveld. Ik krijg een upgrade omdat de kleine auto nog niet terug is, dus de komende dagen heb ik een Opel Astra in mijn bezit. Hoe lekker is het om weer auto te rijden. Het is 5 min wennen aan de auto en het verkeer maar al snel rij ik rond alsof ik nooit anders doe. Het is ook wel makkelijk dat de regels ietsje minder strak zijn, dat maakt het in onbekende situaties iets minder erg om mezelf ergens tussen te wurmen of random ergens te parkeren. Ik rij ´s middags naar het laatste dorpje tegen de grens met Albanië aan, Saint Naum. Hier zijn ´springs´ en natuurlijk een klooster. Het is stralend weer en ik loop wat rond en geniet van het weer. Ik rij op de terugweg langs een strandje en als laatste geniet ik van de zonsondergang op een heuvel. Heerlijke dag!

Maandag sta ik heel vroeg op en rij in een uur naar Galičica National Park waar ik om 7.45u mijn eerste hike begin. In een uur sta ik boven op de berg (van 1582m naar 1984m) en heb een prachtig uitzicht over het meer van Ohrid. Het naar boven lopen was in de zon best warm, maar bovenop waait het stevig. Het is een smal paadje en heel groen en rotsig om me heen. Terug bij de auto hou ik een pauze en daarna begin ik aan de tweede hike (van 1582m naar 2275m). Het eerste stuk gaat over een breed pad door een prachtig kleurend herfstbos. Later houden de bomen op en is het meer klimmen. Een mooi moment als ik boven kom en bij elke stap meer van het uitzicht te zien krijg. Eerst zie ik het Prespa-meer en als ik iets verder loop verschijnt ook het meer van Ohrid. De zon schijnt volop, maar daarnaast lijkt het wel te stormen boven op de berg. Het gaat echt onwijs hard! Ik zie gelukkig een hoopje stenen en kan er een beetje uit de wind zitten. Het is even snel foto’s en filmpjes maken en dan loop ik iets verder waar ik nog meer foto’s maak, maar de wind is echt onaangenaam. Mijn korte broek is eigenlijk ongepast gezien de ‘storm’, maar mij weer omkleden lijkt me ook nogal onaangenaam. Ik heb wel 5 lagen bovenkleding aan, maar alsnog is het echt koud! Ik loop zo snel mogelijk naar de andere kant van de berg, ik wil namelijk maar één ding, naar beneden! Eenmaal uit de wind is het een stuk beter en warm ik langzaam op. Ik heb al die uren niemand anders gezien bij het wandelen, zouden mensen andere dingen te doen hebben op maandagochtend? ;). Ik vervolg mijn roadtrip en het is lekker slingeren en ‘scheuren’ over de weg, ik kom opnieuw niemand tegen! De herfstkleuren zijn waanzinnig, en door mijn zonnebril komen de kleuren nog beter tot zijn recht.

Ik rij langs de appelgaarden en kom, via een omweg langs een kerk met uiteraard een Holy Cross, uit in Bitola. Daar ga ik naar een opgegraven oude Griekse nederzetting, 2 verlaten vliegtuigen (ik kan even niet meer vinden waarom die daar zijn…) en ‘s avonds bezoek ik de stad.

Dinsdag sta ik opnieuw vroeg op en rij naar Pelister Nationaal Park. Ik heb sinds gisteren pijn in mijn linkerknie, dus een zware hike gaat het niet worden, maar ik maak een wandeling naar het water en op de terugweg vind ik een plekje in de zon. Het is ‘s ochtends vroeg nog echt koud, zo’n 2 graden, maar eenmaal in de zon zit ik al snel in mijn truitje, ook al is het nog geen 9u. Daarna rij ik langs de tabaksvelden naar Prilep. In de stad zie je overal de tabaksbladeren te drogen hangen. Ik ga naar Markovi Kuli, een 2500 jaar oude stad op de heuvel. Het is een leeg en woest landschap met daarin de ruïnes en een reusachtig kruis. Daarnaast heb je een mooi uitzicht over de stad!

Ik heb geen zin om de stad te bekijken en rij door een bijzonder mooi landschap naar Kruševo, een stadje op een berg. Vast prachtig om te zien, maar het betekent ook smalle wegen, strakke bochten en teveel mensen op straat. Het rijden is een uitdaging en na 2x verkeerd rijden in zo’n smal en te druk straatje ben ik er klaar mee, ik wil weg. Ik weet even niet wat ik wil doen, het komt niet tot een plan. Ik zoek een hotel met wifi en na wat zoeken besluit ik vandaag toch maar door te rijden naar Mavrovo National Park. De afstanden zijn niet zo heel groot, maar het rijden door berggebied kost zeker meer tijd. Het is opnieuw een mooie weg en 2,5u later pak ik de laatste zonnestralen mee en kom ik aan bij mijn ‘hostel’. Het is tevens een hotel, en het is zo goed als nieuw. In plaats van een bed op een slaapzaal krijg ik een tweepersoonskamer voor mezelf, en hoe blij kan je daar mee zijn! Dit voelt zo luxe, ik boek meteen een tweede nacht.

Na een heerlijke nacht ga ik halverwege de ochtend met de auto naar een naastgelegen dorp en loop ik naar de waterval. Daarna rij ik om het meer en stop meerdere keren op mooie plekken. Ik geniet de hele dag van de natuur en de zon!

Donderdag zijn de laatste uurtjes met de auto. Ik sta vroeg op en rij met een aantal stops terug naar Ohrid. Ik breng mijn backpack vast naar mijn hostel en dan lever ik de auto in op het vliegveld. Er gaat maar 1x per dag een bus naar Tirana, en deze gaat alleen ‘s ochtends vroeg. Dus ik breng nog wat uurtjes door in de stad en dan zit het Macedonië-avontuur er bijna op…

Ik vind Macedonië een verrassend land! Ondanks de fake-Griekse invloeden vind ik de hoofdstad echt wel mooi. Het is zeker anders dan ik de afgelopen maanden heb gezien en dat maakt het extra leuk. Ohrid en omgeving zijn zeker een aanrader, al denk ik dat je in het hoogseizoen over de koppen kunt lopen. De rest van Macedonië is waarschijnlijk wel enigszins te bereiken met openbaar vervoer, maar ik was erg blij een auto te hebben gehuurd, want op deze manier kom je op de echt mooie plekken en zie je veel meer van omgeving en het land.

Het land staat vol met pittoreske kerken, vele kloosters en ze zijn dol op een Holy Cross ergens op een heuvel. Je zou bij wijze van elke kilometer kunnen stoppen om een kerk of klooster te bezoeken, maar op een gegeven moment beginnen ze toch wat op elkaar te lijken, hoe mooi ze ook zijn.

Na een paar regenachtige dagen was het de afgelopen dagen echt stralend weer en dat doet toch ook wel wat met je stemming en je energie. Volgens de weersverwachting blijft het de komende week nog zonnig weer, hopelijk komt die verwachting ook uit!

De link naar de foto's:

https://1drv.ms/u/s!Ar87NWIVlPefpCH8eAeGebkXv8nd?e=EyvghZ